We leven in een wereld vol beeldcultuur. Een stortvloed van beelden overspoelt ons elke dag. Om ideeën over te brengen gebruiken we naar hartelust foto’s, diagrammen, filmpjes, interactieve multimedia,… De mogelijkheden zijn quasi onbeperkt. En toch vind je in de rekken van de liturgische centra of katholieke media geen enkele publicatie die de kerkelijke leer op beeldrijke manier behandelt.
Youcat is een recente poging om de kerkelijke leer op een toegankelijke manier te presenteren, maar zowel boek als website zijn voornamelijk tekstgebaseerd. Niet onverdienstelijk, maar waarom laat men de kans links liggen de geloofswaarheid niet alleen te beschrijven, maar ook te verbeelden?
Hoewel ermee rekening gehouden moet worden dat het een historisch document betreft, is ‘Le Grand Catéchisme’ als educatieve publicatie na ruim een eeuw nog niet geëvenaard. De kerk heeft intussen woelige waters doorzwommen en in al die jaren is er één en ander veranderd in de vorm van de liturgie en de benadering van bepaalde elementen van de kerkleer. Dat wil echter niet zeggen dat die leer, zelfs op de manier waarop die een eeuw geleden werd verbeeld, niet meer actueel zou zijn en relevant voor gelovigen!
Wij hebben de oefening gedaan, en vastgesteld dat de inhoud van ‘Le Grand Catéchisme’, gebaseerd op de ‘Catechismus van het Concilie van Trente’ (1566), haast één op één overeenkomt met de inhoud van de ‘Catechismus van de Katholieke Kerk’ (1997). Wel is het zo dat sommige aspecten met wisselende sterkte belicht worden. Maar juist omdat de oude catechismus een ongewone belichting geeft van dezelfde leer, biedt hij een buitengewone verrijking voor ieder die in een hedendaags tijdskader met geloof en catechese bezig is en die niet bang is de confrontatie met de traditie aan te gaan.
Zeventig prenten schetsen honderden bijbelse, traditionele en allegorische taferelen waaraan de kerkelijke leer wordt opgehangen. Veel van de taferelen zijn direct herkenbaar, maar evenveel verdienen enige uitleg, die wordt gegeven in de begeleidende tekst, voor publicatie op deze website hertaald vanuit een vroeg twintigste-eeuwse Nederlandse vertaling, waarvan het taalgebruik, in tegenstelling tot de boodschap, de tand des tijds niet had doorstaan.
Er zijn taferelen die zeker de wenkbrauwen doen fronsen, want hel en duivel figureren veelvuldig in de prenten, en uit onze hedendaagse geloofs-verbeelding zijn deze concepten veelal verdrongen, hoewel de catechismus van vandaag onveranderlijk de werkelijkheid ervan leert. We mogen echter niet bang zijn de verbeelding haar werk te laten doen. We kunnen het geloof niet ten volle vatten als we ons beperken tot de elementen ervan die in ons moderne wereldbeeld passen, want het geloof heeft nu eenmaal een bovennatuurlijke dimensie. Daarom is verbeelding zo noodzakelijk, om de waarheid gestalte te geven die in woorden zo moeilijk te vatten is en waaraan daarom gemakkelijkheidshalve voorbij wordt gegaan, zoals Jezus tot Nikodemus spreekt: “Als jullie al niet geloven wanneer Ik spreek over de dingen van de aarde, hoe zullen jullie dan geloven wanneer Ik spreek over de dingen van de hemel?” (Joh 3,12)
Taferelen waarin engelen en duivelen meespelen, mogen we niet zomaar afdoen als gedateerd, ook al behoren ze niet meer tot de woordenschat van de kerk vandaag. Vandaag even goed als honderd jaar geleden, behoren ze tot de traditie van de kerk en kunnen ze ons veel leren over de heilsmiddelen die de kerk gelovigen aanreikt om de redding van onze Heer Jezus Christus waardig te zijn.
Deze verbeelding is geen vorm van fantasie, want het zijn dezelfde beelden die in het evangelie worden gebruikt. Ook Jezus gebruikt deze beelden niet om angst aan te jagen, maar om de hoop te wekken dat we het kwaad kunnen overwinnen, als we vertrouwen in Gods genade. Ze helpen ons de uitdaging te begrijpen waar we voor worden gesteld, gelovig te leven in het uitzicht van het Rijk Gods.